Cynk jest niezbędnym minerałem dla odpowiedniego funkcjonowania układu immunologicznego i nie tylko. Pod względem liczebności jest to drugi pierwiastek śladowy w organizmie, co pokazuje jego ważną rolę w organizmie. Od niego zależy ponad 300 enzymów i jeszcze więcej czynników transkrypcyjnych obejmujących cały organizm.

Cynk – źródła i przyswajanie

Bogatym źródłem cynku są:

• mięso i wątróbka
• ostrygi i ryby
• sery podpuszczkowe
• produkty pełnoziarniste (ciemne pieczywo, kasza gryczana)
• orzechy i pestki dyni
• jaja

Minerał wchłania się głównie w jelicie cienkim oraz w mniejszym stopniu w żołądku i jelicie grubym. Podczas trawienia jest uwalniany z żywności w postaci wolnych jonów Zn 2+. Jony te muszą zostać przetransportowane do komórek jelita, a następnie do krążenia i z krążenia do potrzebujących go komórek. W procesach tych biorą udział dwa typy transporterów cynku: białka podobne do transporterów regulowanych cynkiem (ZIP) i transportery cynku (ZnT). Przyswajalność wynosi około 16–50%, w zależności od towarzyszących niedoborów.

Niektóre czynniki żywieniowe zaburzają wchłanianie, takie jak:

• nadmiar cukru
• niskie spożycie białka
• wysokie spożycie wapnia i żelaza
• wysokie dawki fitynianów, błonnika i szczawianów obecnych w produktach roślinnych

Pomaga we wchłanianiu obecność białka zwierzęcego i aminokwasów oraz kwasu cytrynowego.

Efektywność przyswajania cynku zależy od ilości towarzyszących czynników, które obniżają ten proces, czyli:

• błędy dietetyczne
• dieta wegetariańska
• picie alkoholu
• zanieczyszczenie środowiska
• stres
• stosowanie produktów wysokoprzetworzonych
• ciężka praca fizyczna oraz intensywne uprawianie sportu.

Zapotrzebowanie na cynk zwiększa się w okresie wzrostu, w czasie ciąży, laktacji.

Rola cynku w budowaniu odporności

Cynk oddziałuje na komórki uczestniczące w odporności wrodzonej, jak i adaptacyjnej (m.in. monocyty, komórki NK, komórki T i B), wpływając na ich przeżycie, proliferację i dojrzewanie. Od tego pierwiastka zależy działanie niemal wszystkich komórek odpornościowych. Od poziomów tego mikroelementu zależy równowaga między różnymi podzbiorami komórek pomocniczych T i funkcje komórek T. W dodatku w dużej mierze od cynku uzależnione jest dojrzewanie i różnicowanie komórek T w grasicy. Jony cynku są rozpoznawane jako inhibitory białkowych fosfataz, co finalnie przedłuża sygnalizację komórek odpornościowych i wzmacnia odpowiedzi immunologiczne. Wpływa na produkcję przeciwciał, różnicowanie limfocytów i sygnalizację zapalną. Nie dziwi fakt, że suplementacja cynkiem jest wskazana dla przywrócenia funkcji odpornościowej w chorobach zakaźnych. Minerał ten posiada też bezpośrednie właściwości przeciwwirusowe (np. w grypie). Z tego względu można wspomagająco stosować pastylki do ssania z odpowiednią zawartością i formą cynku, by szybciej wrócić do zdrowia. Podczas przeziębienia potrafi zmniejszyć nasilenie, częstotliwość i czas trwania dolegliwości (nawet do 42% w przypadku stosowania miejscowego). Metaanaliza Tabatabaeizadeh S. sugeruje, że suplementacja cynkiem zmniejsza śmiertelność u pacjentów z COVID-19. Pierwiastek ten ma również potencjał co do ograniczenia rozwoju przewlekłych zakażeń innymi wirusami, np. HSV, HCV, zakłócając m.in. replikację wirusa. Odpowiednie nasycenie organizmu w cynk chroni przed nadreaktywnością układu immunologicznego, co przeciwdziała rozwinięciu autoagresji lub alergii.

Skutki niedoboru cynku w organizmie

Zwiększone ryzyko niedoboru cynku występuje u osób starszych, wegan/wegetarian i osób z przewlekłymi chorobami (m.in. zapalna choroba jelit). Szacuje się, że około 30% populacji osób starszych ma deficyty, które dodatkowo są bardziej narażone na powikłania towarzyszące infekcjom i z powodu wieku mają obniżone zdolności odpornościowe.

Wiele funkcji komórkowych, takich jak wewnątrzkomórkowe zabijanie szkodliwych patogenów, dojrzewanie i funkcja komórek T i B, produkcja cytokin i wolnych rodników są zaburzone z powodu niedoboru cynku. Ostry niedobór powoduje spadek odporności wrodzonej i nabytej, z kolei przewlekły niedobór zwiększa stan zapalny w organizmie. Dysfunkcje immunologiczne spowodowane deficytem tego istotnego związku prowadzą do różnych zaburzeń na poziomie całego organizmu: alergii, częstych infekcji, zwiększonego ryzyka nowotworu, różnych chorób autoimmunologicznych i przewlekłego stanu zapalnego, który może zwiększać insulinooporność, nasilać depresję itp.

Na co zwrócić uwagę przy wyborze i stosowaniu cynku?

Z tego względu, że cynk wraz z miedzią konkurują w organizmie o wchłanianie, nadmierne stosowanie jednego z pierwiastka np. cynku może skutkować niedoborem miedzi, a także żelaza. Preparat zawierający komplet cynku wraz z miedzią w odpowiednich proporcjach będzie bezpieczniejszy do dłuższego stosowania. Poza tym warto robić przerwy i badać np. poziom fosfatazy alkalicznej, której poziom we krwi jest zależny od cynku i pośrednio może pokazać na jakim etapie nasycenia jest organizm. Cynk w formie cytrynianu będzie jedną z najlepszych opcji, gdyż jak wspomniano, kwas cytrynowy wspomaga wchłanianie tego związku. W celu uniknięcia potencjalnych nudności jakie każda forma cynku może powodować, najlepiej suplementować go do posiłku.

Bibliografia:
Wessels I, Maywald M, Rink L. Zinc as a Gatekeeper of Immune Function. Nutrients. 2017 Nov 25;9(12):1286.
Read SA, Obeid S, Ahlenstiel C, Ahlenstiel G. The Role of Zinc in Antiviral Immunity. Adv Nutr. 2019 Jul 1;10(4):696-710.
Stiles LI, Ferrao K, Mehta KJ. Role of zinc in health and disease. Clin Exp Med. 2024 Feb 17;24(1):38.
Mocchegiani E, Romeo J, Malavolta M, Costarelli L, Giacconi R, Diaz LE, Marcos A. Zinc: dietary intake and impact of supplementation on immune function in elderly. Age (Dordr). 2013 Jun;35(3):839-60.
Kim B, Lee WW. Regulatory Role of Zinc in Immune Cell Signaling. Mol Cells. 2021 May 31;44(5):335-341.
Tabatabaeizadeh SA. Zinc supplementation and COVID-19 mortality: a meta-analysis. Eur J Med Res. 2022 May 23;27(1):70.