Selen należy do pierwiastków śladowych, więc jego dzienne zapotrzebowanie wyrażane jest w mikrogramach. Jest na tyle wyjątkowy, że zarówno niedobór jak i nadmiar są szkodliwe i posiada wąski zakres tolerowanego stężenia we krwi, w przeciwieństwie do niektórych innych związków mineralnych. W organizmie ma przede wszystkim właściwości przeciwutleniające i przeciwzapalne, w odpowiednich ilościach chroni przed rozwinięciem nowotworów.

Selen – źródła i dystrybucja

Najlepszym źródłem selenu są:

• ryby
• skorupiaki
• podroby

Roślinne źródła to:

• czosnek
• cebula
• strączki
• grzyby
• pełnoziarniste produkty zbożowe

Uważa się, że orzechy brazylijskie również są w niego bogate, ale zależy od tego ich pochodzenie. Zawartość tego minerału w żywności zależy w głównej mierze od jego ilości w glebie. Niestety w Polsce nie są to ilości zadowalające. Dzienne zapotrzebowanie na selen zarówno dla kobiet i mężczyzn wynosi 55 µg. Najbardziej wysoką przyswajalność ma postać – selenometionina¹. W organizmie krąży w formie selenoprotein, wywołując różne swoje działania. W zależności od dostępności tego pierwiastka, narządy mogą mieć różne jego ilości, nieco ,,walcząc’’ o jego zasoby. Wątroba jest odpowiedzialna za metabolizm i syntezę selenoprotein, więc znaczenie ma jej dobry stan.

Rola selenu w budowaniu odporności

Stężenie tego mikropierwiastka wpływa na funkcjonowanie układów: odporności wrodzonej i nabytej. Zawiera się w tym pobudzenie i działanie komórek T i B, aktywność komórek NK oraz zdolność makrofagów do ataku patogenów². Stymuluje układ odpornościowy do działania i ma właściwości przeciwwirusowe. Nieodpowiednia podaż selenu upośledza funkcje odpornościowe i zwiększa ryzyko infekcji.

Jedną z selenoprotein jest silny wewnętrzny antyoksydant – peroksydaza glutationowa. Właściwości przeciwutleniające selenu chronią komórki odpornościowe przed uszkodzeniem przez wolne rodniki. Samo doświadczanie ostrej infekcji generuje stan zapalny, więc i w takim przypadku nieocenione są przeciwutleniacze.
Przez to, że ten mikroelement jest wymagany do produkcji hormonów tarczycy, pośrednio będzie oddziaływał na zdolności obronne organizmu³. Tarczyca odpowiada za wiele funkcji w organizmie, jest bazą do zachowania właściwego metabolizmu energetycznego. Układ immunologiczny również potrzebuje odpowiednich zasobów energii.

Niedobór selenu, a odporność

Deficyty zwiększają stan zapalny i wydzielanie cytokin prozapalnych. Stan zapalny może powodować uszkodzenie płuc w ostrych infekcjach, co pokazał ostatnimi czasy COVID. Przyjmowanie selenu potrafi regulować tą reakcję, na korzyść gospodarza – wpływa m.in. na (IL)-1β i IL-6⁴. Ogólnie niedobór tego mikroelementu zwiększa podatność na infekcje oraz nowotwory, które są skutkiem upośledzonego działania układu immunologicznego. Istnieją doniesienia, że suplementacja selenem i witaminą E zmniejsza ryzyko zachorowania na infekcje dróg oddechowych⁵. Źródłem wolnych rodników są metale ciężkie, które powodują też immunotoksyczność, a w ich detoksie pomaga selen.

Jaki selen wybrać?

W suplementach można spotkać różne dawki, najczęściej w zakresie 200-300 µg w porcji. Górną tolerowaną dawką jest wartość 400 µg/dzień⁶. Poza tym, dobrze sobie robić przerwy w suplementacji. Jak wcześniej wspomniano, najlepiej przyswaja się selenometionina, czyli połączenie selenu z aminokwasem, która występuje również w żywności.

Bibliografia:
¹Jarosz M., Rychlik E., Stoś K. i wsp. Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie., PZH, 2020
²Filippini T, Fairweather-Tait S, Vinceti M. Selenium and immune function: a systematic review and meta-analysis of experimental human studies. Am J Clin Nutr. 2023 Jan;117(1):93-110.
³Wawer I., Kompendium suplementów diety. 2023, Medyk
⁴Avery JC, Hoffmann PR. Selenium, Selenoproteins, and Immunity. Nutrients. 2018 Sep 1;10(9):1203
⁵Shakoor H, Feehan J, Al Dhaheri AS i wsp.: Immune-boosting role of vitamins D, C, E, zinc, selenium and omega-3 fatty acids: Could they help against COVID-19? Maturitas. 2021 Jan;143:1-9.
⁶Zhang F, Li X, Wei Y. Selenium and Selenoproteins in Health. Biomolecules. 2023 May 8;13(5):799