Witamina D i K należą do witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. Witamina K dzieli się w naturze na dwie podgrupy: witamina K1 (filochinon) i grupa witamin K2 (menachinon – MK). Źródłem menachinonu są produkty pochodzenia zwierzęcego: jaja, mięso, sery, masło. W większości witamina K2 jest produktem fermentacji zdolnych do tego bakterii w żywności, a także bakterii jelitowych. Szczególnym źródłem witaminy K2 w postaci MK-7 (najlepiej przyswajalnej) jest natto-sfermentowane nasiona soi, często spożywane w krajach azjatyckich. K2 MK-7 korzystnie wpływa na zaburzenia takie jak:

• osteoporoza
• choroby układu krążenia
• nowotwory
• chorobę Alzheimera
• cukrzycę i neuropatię obwodową
• oraz na różne stany zapalne.

Witamina D (kalcytriol, cholekalcyferol) głównie pochodzi z syntezy skórnej i suplementacji zalecanej dla osób w każdym wieku w okresie jesienno-zimowym. W organizmie pełni rolę hormonu o wielu właściwościach, takich jak:

• regulacja gospodarki wapniowo-fosforowej i budowa mocnych kości
• regulacja działania układu immunologicznego
• właściwości neuroprotekcyjne i przeciwdepresyjne
• ochrona układu krążenia
• poprawa wrażliwości na insulinę
• właściwości przeciwnowotworowe i przeciwzapalne

Synergizm witamin D i K2

Witamina D i K2 często są wspólnie zawarte w suplementach diety, gdyż działają synergistycznie. Aktywna postać witaminy D3 z witaminą K są potrzebne do syntezy osteokalcyny (transportera wapnia), dlatego przyjmowanie tych witamin jest niezbędne dla zdrowia kości. Kalcytriol zwiększa wchłanianie wapnia w jelitach, a MK-7 jest najskuteczniejszym kofaktorem karboksylacji białek biorących udział w hamowaniu wapnienia tętnic, czyli wspomaga dystrybucję wapnia do odpowiednich miejsc w organizmie.

Wpływ witaminy K2 na odporność

W badaniu Visser M. i wsp. powiązano zależność między wysoką częstością występowania niedoboru witaminy K u pacjentów z ciężkim przebiegiem COVID-19, a zwiększonym stanem zapalnym, degradacją włókien elastycznych i słabymi wynikami klinicznymi. Od witaminy K zależna jest aktywacja białka macierzy Gla (MGP), które jest silnym czynnikiem ochronnym tkanek miękkich przed różnymi urazami, takimi jak mineralizacja i degradacja oraz odgrywa ważną rolę w tłumieniu uszkodzeń tkanek naczyniowych i płucnych wywołanych stanem zapalnym podczas zakażenia SARS CoV-2. Menachinon może również hamować produkcję IL-6, za pomocą aktywacji białek hamujących układ odpornościowy, genu specyficznego dla zatrzymania wzrostu 6 (Gas6) i białka S, albo przez  tłumienie sygnalizacji NFκB. Podwyższony poziom IL-6 świadczy właśnie o ciężkim przebiegu COVID-19. Natomiast włókna elastyczne są podstawowymi składnikami tkanek dynamicznych, takich jak płuca i tętnice, więc ich degradacja nie jest wskazana.
Istnieją doniesienia, że MK-7 ma właściwości odżywcze zarówno dla gospodarza, jak i mikrobioty jelitowej. Na stan odporności w dużej mierze wpływa flora jelitowa, więc można podejrzewać, że dostarczanie wraz z dietą lub suplementacją menachinonu wesprze dobroczynne bakterie, tym samym poprawiając stan immunologiczny organizmu. Ponadto wykazano, że związek ten działa przeciwzapalnie i antyoksydacyjnie, chroniąc organizm przed stresem oksydacyjnym. K2-7 hamuje mediatory prozapalne, takie jak IL-1α, IL-1β i TNF-α. Nadmierna reakcja zapalna towarzyszy ostrym zakażeniom dróg oddechowych, w tym COVID, więc związki o właściwościach przeciwzapalnych są pomocne, by choroba przebiegła łagodniej.

Wpływ witaminy D na odporność

Aktywna forma witaminy D wpływa na wiele czynników układu odpornościowego, zarówno wrodzonego jak i nabytego. Enzymy metabolizujące witaminę D oraz jej receptory (VDR) są obecne w wielu typach komórek, w tym w różnych komórkach odpornościowych, m.in. komórkach prezentujących antygen, limfocytach T i B oraz w monocytach. Są one pobudzane przez aktywność patogenów w organizmie. Dzięki obecności kalcytriolu następuje zwiększona produkcja peptydów przeciwbakteryjnych i przeciwwirusowych (katelicydyny i β-defensyny 2) oraz przeciwciał neutralizujących. W dodatku, związek ten zmniejsza stan zapalny i stres oksydacyjny, głównie dzięki tłumieniu cytokin zapalnych.
Wystarczająca ilość witaminy D w organizmie znacząco zmniejsza ryzyko chorób przewlekłych, infekcji (i jej ciężkiego przechodzenia) oraz śmiertelności z jakiejkolwiek przyczyny. Sugeruje się, że w celu zachowania optymalnego zdrowia minimalne stężenie 25(OH)D w surowicy powinno wynosić 50 ng/ml dla ludzi w każdym wieku.

Kiedy stosować suplementację witaminą D i K2

Sugeruje się, że wiele osób może mieć subkliniczny niedobór menachinonu, co zaburza metabolizm wapnia. Duet tych witamin warto stosować w przypadku osteoporozy, schorzeń układu krążenia i cukrzycy. Na rynku istnieją różne preparaty z K2, zawierające również syntetyczną MK-4, która wymaga większych dawek w stosowaniu. Z tego względu lepiej wybrać formę MK-7, naturalnego pochodzenia, o doskonałym wchłanianiu i zdolności do akumulacji we krwi. Z tego względu, że obie witaminy rozpuszczają się w tłuszczach, lepszym wyborem będzie preparat w formie kapsułek z olejem.

Bibliografia:
Jarosz M., Rychlik E., Stoś K. i wsp.: Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie., PZH, 2020
Visser MPJ, Dofferhoff ASM, van den Ouweland JMW i wsp.: Effects of Vitamin D and K on Interleukin-6 in COVID-19. Front Nutr. 2022 Jan 17;8:761191.
Wimalawansa SJ. Infections and Autoimmunity-The Immune System and Vitamin D: A Systematic Review. Nutrients. 2023 Sep 2;15(17):3842.
Zhang Y, Liu L, Wei C, Wang X. i wsp.: Vitamin K2 supplementation improves impaired glycemic homeostasis and insulin sensitivity for type 2 diabetes through gut microbiome and fecal metabolites. BMC Med. 2023 May 5;21(1):174.
Wawer I., Kompendium suplementów diety. 2023, Medyk
Jadhav N, Ajgaonkar S, Saha P. i wsp.: Molecular Pathways and Roles for Vitamin K2-7 as a Health-Beneficial Nutraceutical: Challenges and Opportunities. Front Pharmacol. 2022 Jun 14;13:896920.