Każdy chyba już słyszał o tej niezwykłej witaminie mającej wpływ na każdy organ organizmu. Ze względu na swoją budowę i pełnione funkcje zwana jest prohormonem. Witamina D posiada w organizmie człowieka własne receptory (VDR), które odpowiadają za ekspresję tysiąca genów. Jej rola w działaniu układu immunologicznego jest wszechstronna.

Witamina D – źródła i zapotrzebowanie

Jako jedyny związek odżywczy, jest produkowana przez skórę pod wpływem promieni słonecznych. W optymalnych ilościach w godzinach 10-13 w okresie letnim przez około 20 minut. Z tego względu w okresie jesienno-zimowym każdy musi ją suplementować. Idealnie, gdy dawka jest dopasowana pod wynik 25(OH)D we krwi. Natomiast bez znajomości poziomu, standardem jest 2000IU na dzień u osób dorosłych. Żywność ma zbyt małe dawki, aby zaspokoiły tak duże potrzeby organizmu. Należy podkreślić, że pełna aktywność witaminy D wymaga dodatkowo obecności w organizmie kilku kofaktorów, takich jak:

• magnez (zwiększający jej wchłanianie), cynk, selen, bor
• witaminy A, K, B2 i C
• kwasów tłuszczowych omega-3

Wpływ witaminy D na odporność

Na system odpornościowy składa się część wrodzona, m.in. odporność śluzówkowa, oraz część nabyta, czyli wyuczona przez organizm na podstawie doświadczeń i styczności z patogenami. Sztuką jest zachowanie równowagi, gdyż nadreaktywny układ immunologiczny również potrafi spowodować problemy. Kalcytriol zachowuje w organizmie homeostazę w tym aspekcie. Stanowi dzięki temu cenną ochronę przed rozwojem chorób autoimmunologicznych. Różnicowanie i namnażanie komórek odpornościowych jest możliwe dzięki temu związkowi. Receptory witaminy D znajdują się w m.in. monocytach, makrofagach, limfocytach T i B. Odpowiednia aktywacja tych komórek pod wpływem patogenów pozwala na właściwe poradzenie sobie z zakażeniem. Komunikacja między komórkami i wysyłanie sygnałów również wspomaga wystarczający zasób tej witaminy¹.

Witamina ta ma zdolność do wytwarzania specjalnych białek:

• katelicydyny o właściwościach bakteriobójczych i wirusobójczych
• β-defensyny 2

Kalcytriol hamuje wytwarzanie cytokin o właściwościach prozapalnych, a także zwiększa syntezę tych przeciwzapalnych. Odpowiednia ilość witaminy D w organizmie znacznie zmniejsza objawy zakażenia m.in. COVID-19 oraz powikłania i zgony z tej przyczyny (gdyż pomaga m.in. uniknąć tzw. burzy cytokinowej)².

Niedobór witaminy D, a odporność

Nic dziwnego, że niedobór tego związku zwiększa podatność na infekcje bakteryjne i wirusowe³. W metaanalizie Martineau A. i wsp. wykazano, że suplementacja witaminą D chroni przed doświadczeniem ostrego zakażenia dróg oddechowych. Największe benefity z suplementacji osiągają osoby ze znacznymi deficytami cholekalcyferolu⁴. Tak naprawdę śmiertelność z jakiejkolwiek przyczyny zostaje zredukowana dzięki optymalnym stężeniom 25(OH)D w organizmie. Szacuje się, że zapewni to osiągnięcie wartości 50 ng/ml tego związku we krwi.

Jak stosować witaminę D

Pożądaną formą suplementacji jest witamina D3 (a nie gorzej przyswajalna D2), najlepiej rozpuszczona w oleju, z powodu możliwości przyswojenia tego związku przez organizm jedynie w obecności tłuszczu. Przyjęcie cholekalcyferolu do posiłku z obecnością tłuszczu także będzie pomocne, najlepiej do śniadania lub obiadu. Dawkę powinien ustalić indywidualnie lekarz na podstawie wyników badania. Standardowym zaleceniem dla dorosłych jest dawka 2000IU, a w przypadku osób starszych i otyłych dwa razy więcej. Górnym i bezpiecznym limitem jest porcja 10 tys. IU cholekalcyferolu dziennie⁵.

Bibliografia:
¹Gholamreza Daryabor, Nasser Gholijani, Fatemeh Rezaei Kahmini, A review of the critical role of vitamin D axis on the immune system, Experimental and Molecular Pathology, Volumes 132–133, 2023
²Bikle DD. Vitamin D Regulation of Immune Function. Curr Osteoporos Rep. 2022 Jun;20(3):186-193.
³Wimalawansa SJ. Infections and Autoimmunity-The Immune System and Vitamin D: A Systematic Review. Nutrients. 2023 Sep 2;15(17):3842.
⁴Martineau AR, Jolliffe DA, Hooper i wsp.:. Vitamin D supplementation to prevent acute respiratory tract infections: systematic review and meta-analysis of individual participant data. BMJ. 2017 Feb 15;356:i6583.
⁵Płudowski P, Kos-Kudła B, Walczak M. i wsp.: Guidelines for Preventing and Treating Vitamin D Deficiency: A 2023 Update in Poland. Nutrients. 2023 Jan 30;15(3):695.
⁶Aranow C. Vitamin D and the immune system. J Investig Med. 2011 Aug;59(6):881-6.