W chorobie wrzodowej żołądka pojawiają się ubytki błony śluzowej żołądka naruszające blaszkę mięśniową i tkankę podśluzową. Objawy i powikłania zależą od nasilenia tych ubytków. Chyba każdy wie, że w żołądku oddziałuje silny kwas solny, więc siłą rzeczy mógłby wywoływać efekty żrące. Jednak organizm posiada mechanizmy chroniące przed tym i to ich dysfunkcja powoduje problemy. Wrzody są na tyle niebezpieczne, że mogą nie dawać objawów, co nie znaczy, że nie zwiększają ryzyka nowotworów. Z tego względu ich diagnoza powinna być impulsem do zmian w stylu życia. Sygnałem ostrzegawczym mogą być takie objawy jak: ból nadbrzusza, zgaga czy odbijanie.

Przyczyny choroby wrzodowej żołądka

Za główny powód powstania wrzodów uważa się zakażenie H. pylori. Z tego względu przeleczenie tego zakażenia często przywraca prawidłowe funkcje żołądka. Kolejnym czynnikiem jest nadużywanie leków, głównie tzw. NLPZ, czyli tych przeciwbólowych. Zaburzają one odpowiednie działanie ochronne błony śluzowej, co jest podstawą, by chronić żołądek przed kwasem. Poza tym niewskazane jest nadużywanie alkoholu i palenie papierosów. Ostatnim z godnych uwagi powodem jest nadmierny stres, co niestety w dzisiejszych czasach bywa powszechne.

Ogólne zalecenia dietetyczne

Przed wdaniem się w szczegóły, najpierw warto poznać podstawy dla zdrowia żołądka. Posiłki najlepiej spożywać częściej, a mniejsze, czyli mniej więcej co 3 godziny. Do tego odpowiednia obróbka kulinarna taka jak:

• gotowanie w wodzie i na parze
• duszenie na wodzie
• pieczenie w pergaminie lub naczyniu żaroodpornym
• rozdrabnianie i przecieranie
• obieranie ze skórek i pestek

Czyli dieta powinna być lekkostrawna, aby nie przeciążać dodatkowo żołądka drażniącymi produktami. Będzie miał wtedy możliwość regeneracji. Unikanie pokarmów zbyt gorących lub zbyt zimnych także będzie pomocne. Z kolei spożywanie posiłków powoli i w spokoju pozwoli na wydzielanie śliny mającej ochronny wpływ i wspomagającej trawienie. Ostatnią z podstaw jest wystarczające picie wody, która jest niezbędna do tego, by błona śluzowa mogła funkcjonować.

Produkty wskazane i przeciwwskazane

Najlepiej obserwować swoje samopoczucie i dobrać do siebie tolerowane produkty. Jeśli wydaje się to zbyt trudne, można skorzystać z gotowej listy. Na początku lepiej unikać nadmiaru błonnika, szczególnie tego nierozpuszczalnego oraz składników wzdymających. Nadmiar tłuszczu też nie jest wskazany, gdyż opóźnia opróżnianie żołądka. Można dodać do gotowego posiłku trochę przeciwzapalnej oliwy z oliwek lub oleju lnianego (na zimno). Zawierają one niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe, w tym kwas linolowy, chroniące błonę śluzową przed czynnikami uszkadzającymi.

Ograniczyć należy:

• nasiona roślin strączkowych
• tłuste i przetworzone mięso, np. wieprzowinę, kiełbasę
• tłuste sery, np. pleśniowe
• produkty wędzone
• warzywa wzdymające, m.in. kapustę, cebulę
• cytrusy
• produkty zbożowe bogate w błonnik, np. pumpernikiel, gruboziarniste kasze
• sól i ostre przyprawy
• słodycze bogate w tłuszcz i cukier
• mocną kawę i herbatę

Nadal pozostaje szeroki wybór co do pozostałych produktów.

Dozwolone są:

• chude mięso np. drób, indyk
• chude ryby np. dorsz
• warzywa bulwiaste np. marchew, ziemniaki, buraki
• owoce takie jak jabłka, brzoskwinie, morele czy banany
• produkty nabiałowe np. ser twarogowy, jogurt
• oleje roślinne takie jak oliwa z oliwek i olej lniany

Właściwa dieta wesprze leczenie wrzodów i zmniejszy uporczywe dolegliwości. Natomiast wzbogacenie posiłków w zioła przeciwdziałające ponownemu zakażeniu Helicobacter Pylorii wspomoże profilaktykę. Gojenie owrzodzeń wesprze spożywanie kisieli, galaretek i kleików np. z siemienia lnianego.1 Dodatkowym wzmocnieniem jest stosowanie produktów będących źródłem polifenoli. Polifenole występują głównie w owocach i warzywach, a niektóre z nich dostępne są w kapsułkach. Działają korzystnie we wrzodach za pomocą różnych mechanizmów, takich jak: wsparcie czynników wzrostu, zwiększenie tlenku azotu, zmniejszenie uszkodzeń tkanki powodowanych przez wolne rodniki i hamowanie rozwoju Helicobacter pylori. Na wyróżnienie zasługują: polifenole jabłkowe, ekstrakt z winogron, zielona herbata, kwercetyna, resweratrol i kurkumina.

Potencjalne niedobory spowodowane chorobą wrzodową żołądka

Zakażeniu H. pylori często towarzyszy przewlekła niedokrwistość z niedoboru żelaza, której może też towarzyszyć niedobór witaminy B12. Prawidłowe funkcjonowanie żołądka jest niezbędne dla przyswojenia zarówno żelaza jak i witaminy B12, więc warto skontrolować ich poziomy podczas diagnozy choroby wrzodowej. Przez zalecenia w ograniczeniu tłustych ryb mogą pojawić się deficyty niezbędnych kwasów tłuszczowych: EPA i DHA. Można na ten czas sięgnąć po suplementację, która powinna być lepiej tolerowana niż ryby z tymi tłuszczami poddane obróbce termicznej. Poza tym, przez ograniczenie w spożyciu surowych warzyw i owoców może brakować witaminy C. Jest ona cennym antyoksydantem wspomagającym pozbycie się zakażenia H. pylori. Ponadto uzupełnienie cynku wspomoże gojenie ran, bo jego niedobór zaburza ten proces, tym bardziej, że działa też gastroprotekcyjnie. Ostatnią kwestią jest zadbanie o podaż pożytecznych bakterii probiotycznych, szczególnie w przypadku dłuższego brania często przepisywanych inhibitorów pompy protonowej. Skutkiem ubocznym tych leków może być dysbioza, czyli zaburzenia flory jelit, co niekorzystnie odbije się na całym organizmie.

Bibliografia:
Grzymisławski M.: Dietetyka kliniczna., PZWL, 2020, Warszawa.
Hunt RH, Camilleri M, Crowe SE, El-Omar EM, Fox JG, Kuipers EJ, Malfertheiner P, McColl KE, Pritchard DM, Rugge M, Sonnenberg A, Sugano K, Tack J. The stomach in health and disease. Gut. 2015 Oct;64(10):1650-68.
Kołodziej G., Klasik-Ciszewska S.: Profilaktyka i terapia żywieniowa w chorobie wrzodowej żołądka. Med Rodz 2018; 21(3): 245-251.
https://ncez.pzh.gov.pl/wp-content/uploads/2021/03/zalecenia_dietetycy_choroba-wrzodowa-06-2024.pdf
Farzaei MH, Abdollahi M, Rahimi R. Role of dietary polyphenols in the management of peptic ulcer. World J Gastroenterol. 2015 Jun 7;21(21):6499-517.
Opoka W, Adamek D, Plonka M, Reczynski W, Bas B, Drozdowicz D, Jagielski P, Sliwowski Z, Adamski P, Brzozowski T. Importance of luminal and mucosal zinc in the mechanism of experimental gastric ulcer healing. J Physiol Pharmacol. 2010 Oct;61(5):581-91. PMID: 21081802.