Żeń-szeń amerykański (Panax quinquefolius) – definicja
Żeń-szeń amerykański jak sama nazwa wskazuje uprawiany jest w Stanach Zjednoczonych oraz Kanadzie i jest jednym z najczęściej stosowanych rodzajów żeń-szenia. Panax quinquefolius jest stosowany od dawna i dobrze udokumentowany zarówno w Farmakopei Chińskiej jak i Farmakopei Amerykańskiej. Ponadto jest jednym z najlepiej sprzedających się ziół leczniczych na świecie. Głównymi związkami aktywnymi w żeń-szeniu amerykańskim są polisacharydy, poliacetyleny oraz saponiny triterpenoidowe, zwane ginsenozydami i przede wszystkim są to: Rb1, Rb2, Rc, Re i Rg1. Rodzaj i zawartość ginsenozydów zależy od ich umiejscowienia w roślinie np. korzeni, liści, czy owocach, a jak dotąd zidentyfikowano łącznie 75 naturalnie występujących ginsenozydów w Panax quinquefolius. Profil ginsenozydów różni się także w zależności od obszaru uprawy m.in. całkowitej zawartości ginsenozydów, stosunku protopanaksadiolu do protopanaksatriolu. Poza tym na biodostępność po spożyciu oraz aktywność biologiczną wpływa mnogość ugrupowań cukrowych w głównych ginsenozydach. Asortyment produktów zawierających żeń-szeń amerykański jest szeroki i obejmuje kapsułki, tabletki, proszek, herbatę, a składniki korzenia dodawane są do napojów, kosmetyków i leków. Żeń-szeń jest określany jako adaptogen, poprawiający sprawność zarówno fizyczną, psychiczną jak i umysłową, a także wzmacniający organizm po ekspozycji na stresujące lub bolesne bodźce. Współczesne badania farmakologiczne wykazały, że Panax quinquefolius wykazuje różnorodne działania, w tym przeciwutleniające, przeciwzapalne, przeciwcukrzycowe, immunomodulujące, przeciwnowotworowe czy neuroprotekcyjne.
Żeń-szeń amerykański (Panax quinquefolius) – właściwości zdrowotne
Badania in vitro oraz in vivo sugerują, że żeń-szeń amerykański może uczestniczyć w modulowaniu układu odpornościowego i może być stosowany przeciwko infekcjom wirusowym i bakteryjnym oraz nowotworom. Żeń-szeń amerykański ma właściwości immunomodulujące, gdyż stymuluje proliferację limfocytów B i zwiększa poziom interleukiny IL-2, IL-10, liczbę komórek NK i produkcję interferonu-γ u myszy. W badaniu z udziałem 323 osób ekstrakt z żeń-szenia zawierający polisacharydy zmniejszył średnią liczbę przeziębień na osobę i nasilenie objawów podobnych do przeziębienia. Przeciwzakaźne działanie żeń-szenia przypisuje się wzmacnianiu funkcji odpornościowych oraz bezpośredniemu hamowaniu replikacji wirusa. Ponadto sugeruje się, że ginsenozydy i polisacharydy żeń-szenia mogą również wpływać immunoregulująco na tkankę limfatyczną związaną z jelitami (GALT), korzystnie modyfikować mikrobiom oraz zwiększać liczbę IgA w jelicie czczym. Metabolity saponin żeń-szenia amerykańskiego mają właściwości: apoptotyczne, antyproliferacyjne oraz wspomagają zatrzymanie cyklu komórkowego i działają hamująco na wzrost guza in vivo. W badaniu podwójnie ślepym, randomizowanym, kontrolowanym placebo obejmującym 364 osoby, które przeżyły raka i otrzymywały przez 8 tygodni w dawce 2 g dziennie żeń-szeń amerykański, zauważono u tych osób znaczącą poprawę zmęczenia związanego z rakiem po 8 tygodniach. Wywnioskowano, że może być to związane z obniżeniem stanów zapalnych i regulacją uwalniania kortyzolu przez oś stresu. W analizie oceniającej wpływ żeń-szenia amerykańskiego na zmęczenie uwzględniono cztery badania. W każdym badaniu stosowano inną miarę zmęczenia i różniły się one dawką przyjmowanego ekstraktu. Wszystkie cztery badania ujawniły poprawę zmęczenia w miarę upływu czasu, z czego znaczącą poprawę w pierwotnym wyniku zmęczenia w grupie interwencyjnej w porównaniu z grupą kontrolną wykazała 8-tygodniowa próba z dawką 2000 mg.
Wykazano, że Panax quinquefolius ma właściwości przeciwcukrzycowe, czyli zwiększa poposiłkowy poziom insuliny i zmniejsza poposiłkową odpowiedź glikemiczną, co skutkuje poprawą kontroli glikemii w cukrzycy typu 2. W systematycznym przeglądzie oceniającym 16 badań, zauważono znaczne obniżenie poziomu glukozy we krwi na czczo w grupie spożywającej żeń-szeń w porównaniu z grupą kontrolną.
Panax quinquefolius może również korzystnie wpływać na serce, nerki i wątrobę, chroniąc je przed uszkodzeniem, a także działać profilaktycznie wobec schorzeń neurodegeneracyjnych. Z kolei
korzystne działanie ekstraktu z żeń-szenia amerykańskiego na objawy pozapiramidowe zauważono u 64 osób ze schizofrenią. Ponadto ginsenozydy mogą być używane jako środek roślinny służący do ochrony skóry przed fotouszkodzeniami wywołanymi promieniowaniem UVB i przebarwieniom skóry.
Żeń-szeń amerykański (Panax quinquefolius) – bezpieczeństwo
Nie zaobserwowano istotnych skutków ubocznych w suplementacji Panax quinquefolius. Ze względu na działanie estrogenopodobne żeń-szenia, powinien on być stosowany z ostrożnością u kobiet m.in. przyjmujących progestageny. Z powodu właściwości immunomodulujących, osoby z obniżoną odpornością lub z chorobami autoimmunologicznymi powinny z ostrożnością suplementować żeń-szeń. Poza tym nie powinno się łączyć warfaryny lub innych leków przeciwzakrzepowych lub przeciwpłytkowych z żeń-szeniem, ze względu na wysokie ryzyko krwawień.
Bibliografia:
Mancuso C, Santangelo R. Panax ginseng and Panax quinquefolius: From pharmacology to toxicology. Food Chem Toxicol. 2017 Sep;107(Pt A):362-372.
Zhou R, He D, Xie J, Zhou Q, Zeng H, Li H, Huang L. The Synergistic Effects of Polysaccharides and Ginsenosides From American Ginseng (Panax quinquefolius L.) Ameliorating Cyclophosphamide-Induced Intestinal Immune Disorders and Gut Barrier Dysfunctions Based on Microbiome-Metabolomics Analysis. Front Immunol. 2021 Apr 22;12:665901.
Ghosh R, Bryant DL, Farone AL. Panax quinquefolius (North American Ginseng) Polysaccharides as Immunomodulators: Current Research Status and Future Directions. Molecules. 2020 Dec 11;25(24):5854.
Arring NM, Millstine D, Marks LA, Nail LM. Ginseng as a Treatment for Fatigue: A Systematic Review. J Altern Complement Med. 2018 Jul;24(7):624-633.
Yang Z, Deng J, Liu M, He C, Feng X, Liu S, Wei S. A review for discovering bioactive minor saponins and biotransformative metabolites in Panax quinquefolius L. Front Pharmacol. 2022 Aug 1;13:972813.
Wang Y, Choi HK, Brinckmann JA, Jiang X, Huang L. Chemical analysis of Panax quinquefolius (North American ginseng): A review. J Chromatogr A. 2015 Dec 24;1426:1-15.
