Berberyna – definicja

Berberyna jest alkaloidem izochinolinowym należącym do roślin z rodziny berberysowatych. Zawartość berberyny w liściach i korzeniu berberysu zwyczajnego (B. vulgaris) wynosi 1,5–2%. W przewodzie pokarmowym ulega przekształceniu przez mikrobiotę jelitową do formy dihydroberberyny, która jest znacznie lepiej przyswajalna. Po podaniu doustnym jest rozprowadzana w wątrobie, mięśniach, nerkach, płucach, mózgu, sercu, trzustce i tkance tłuszczowej. Berberyna ma szereg różnych właściwości, w tym: przeciwcukrzycowe, hipolipidemiczne, przeciwzapalne, przeciwnadciśnieniowe, przeciwbiegunkowe, hepatoprotekcyjne, przeciwnowotworowe, przeciwdepresyjne, przeciwwirusowe i przeciwbakteryjne.

Berberyna – funkcje

Berberyna działa poprzez różne mechanizmy i jej wpływ na organizm jest wielokierunkowy. Jest jednym z najbardziej obiecujących leków roślinnych do leczenia chorób sercowo-naczyniowych i metabolicznych. Może działać terapeutycznie w wielu chorobach, takich jak: cukrzyca, otyłość, miażdżyca tętnic, choroby sercowo-naczyniowe, nieswoiste zapalenie jelit (IBD), zespół policystycznych jajników, choroby wątroby, nowotwory, choroba Alzheimera i reumatoidalne zapalenie stawów. Wiele badań potwierdziło przeciwcukrzycowe działanie berberyny za pomocą takich właściwości jak: promowanie wydzielania insuliny, zmniejszanie oporności na insulinę, hamowanie glukoneogenezy (wytwarzania glukozy), wspieranie wychwytu glukozy i glikolizy (metabolizmu glukozy), obniżanie stanu zapalnego, hamowanie kilku enzymów i modulacji zaburzeń mikroflory jelitowej. Wdając się w szczegóły biochemiczne berberyna m.in. osłabia oporność na insulinę przez zwiększenie aktywności AMPK i ekspresję transporterów glukozy typu 4 (GLUT4) oraz jako inhibitor enzymu jelitowego (alfa-glukozydazy) opóźnia wchłanianie węglowodanów i hamuje poposiłkową hiperglikemię. U chorych na cukrzycę typu 2 (i nie tylko) berberyna obniża takie wskaźniki stanu zapalnego jak: CRP, stężenie IL-6, IL-1β i TNF- α. W dodatku jest podobnie skuteczna w obniżaniu stężenia glukozy na czczo oraz poziomu hemoglobiny glikowanej do metforminy, leku stosowanego w cukrzycy typu 2 i insulinooporności. Ten roślinny alkaloid sprzyja redukcji masy ciała, poprzez hamowanie adipogenezy (czyli tworzenia tkanki tłuszczowej), zmniejszanie stanu zapalnego tkanki tłuszczowej, wspieranie termogenezy i wydatkowania energii, łagodzenie zwłóknienia tkanki tłuszczowej oraz modulację dysbiozy mikroflory jelitowej. Może także przeciwdziałać rozwojowi stłuszczenia wątroby (NAFLD) i zwłóknienia, dzięki regulacji metabolizmu lipidów, łagodzeniu stresu oksydacyjnego wątroby i hamowaniu lipogenezy. Berberyna okazuje się również przydatna w hiperlipidemii, gdyż zmniejsza stężenie trójglicerydów w surowicy, cholesterolu całkowitego i cholesterolu LDL-C oraz zwiększa stężenie cholesterolu HDL-C w surowicy. Roślina ta może znacznie obniżyć stężenie kwasu moczowego w surowicy, co jest wskazane w leczeniu hiperurykemii lub dny moczanowej. Berberyna reguluje różnorodność drobnoustrojów w jelitach, co wzmacnia integralność jelit, m.in. zwiększa stosunek Bacteroidetes: Firmicutes (których nierównowaga jest związana z kilkoma chorobami, w tym otyłością), populację m.in. Bacteroidetes, Clostridia, Lactobacillales, Prevotellaceae, Ruminococcus, Lactobacillus, Akkermansia i odsetek bakterii wytwarzających krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe – SCFA (maślan łagodzi otyłość i insulinooporność).
Berberyna przeciwdziała progresji nowotworów, zbadano, że zapobiega proliferacji komórek nowotworowych poprzez kontrolowanie cyklu komórkowego, uruchomienie apoptozy, autofagię i hamowanie przerzutów. Jak dotąd pozytywne efekty zaobserwowano w raku okrężnicy, piersi, wątroby, trzustki, jamy ustnej, jelita, kości, skóry, prostaty i tarczycy. Oprócz już przytoczonych pozytywnych właściwości tej rośliny należy dodać, że berberyna działa przeciwwirusowo, czyli ogranicza replikację wirusa m.in. opryszczki pospolitej (HSV), brodawczaka ludzkiego (HPV), cytomegalii (HCMV) oraz ludzkiego wirusa niedoboru odporności (HIV) i uderza w specyficzne interakcje między wirusem, a jego gospodarzem. W dodatku wspiera odpowiedź immunologiczną organizmu, co pozwala skuteczniej usuwać wirusa.

Berberyna – dawkowanie i przeciwwskazania

W badaniach berberyna najczęściej była suplementowana w dawce od 500 mg do 1,5-2g (np. 500 mg 3 razy dziennie). Berberyna wchodzi w interakcje z niektórymi lekami: metforminą, ketokonazolem, digoksyną i cyklosporyną A, dlatego należy zachować szczególną ostrożność podczas stosowania tych preparatów. Ponadto powinny unikać jej stosowania kobiety w ciąży, karmiące piersią i małe dzieci. Przyjmowanie berberyny może wywołać reakcje żołądkowo-jelitowe, takie jak biegunka, wzdęcia brzucha lub zaparcia.

Bibliografia:
Mróz, Michalina, Pastusiak, Katarzyna and Bogdański, Paweł. “Potencjalne możliwości wykorzystania berberyny w przeciwdziałaniu insulinooporności i w cukrzycy typu 2” Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, vol.75, no.1, 2021, pp.790-801.
Xu X, Yi H, Wu J, Kuang T, Zhang J, Li Q, Du H, Xu T, Jiang G, Fan G. Therapeutic effect of berberine on metabolic diseases: Both pharmacological data and clinical evidence. Biomed Pharmacother. 2021 Jan;133:110984.
Guo J, Chen H, Zhang X, Lou W, Zhang P, Qiu Y, Zhang C, Wang Y, Liu WJ. The Effect of Berberine on Metabolic Profiles in Type 2 Diabetic Patients: A Systematic Review and Meta-Analysis of Randomized Controlled Trials. Oxid Med Cell Longev. 2021 Dec 15;2021:2074610.
Zhang L, Wu X, Yang R, Chen F, Liao Y, Zhu Z, Wu Z, Sun X, Wang L. Effects of Berberine on the Gastrointestinal Microbiota. Front Cell Infect Microbiol. 2021 Feb 19;10:588517.
Rauf A, Abu-Izneid T, Khalil AA, Imran M, Shah ZA, Emran TB, Mitra S, Khan Z, Alhumaydhi FA, Aljohani ASM, Khan I, Rahman MM, Jeandet P, Gondal TA. Berberine as a Potential Anticancer Agent: A Comprehensive Review. Molecules. 2021 Dec 4;26(23):7368.
Warowicka A, Nawrot R, Goździcka-Józefiak A. Antiviral activity of berberine. Arch Virol. 2020 Sep;165(9):1935-1945.