Żeń-szeń syberyjski (Eleutherococcus senticosus) – definicja
Żeń-szeń syberyjski jest krzewem rosnącym we wschodniej Azji, Japonii, Chinach, Korei i Syberii. Jest adaptogenem stosowanym przez tradycyjną medycynę chińską już od ponad 4000 lat. Eleutherococcus senticosus zawiera w składzie saponiny, lignany, kumaryny, flawonoidy, kwasy fenolowe i olejki eteryczne. Głównymi metabolitami biologicznie aktywnymi są eleuterozydy, w tym eleuterozyd B (syringina) i eleuterozyd E, które znajdują się w podziemnych i nadziemnych częściach rośliny. Ponadto owoce są bogate w polifenole, flawonoidy i składniki mineralne. Związki te działają wzmacniająco na organizm, przystosowując go do radzenia sobie ze stresem i innych obciążeń, takich jak gorąco i zimno. Z rośliny tej wytwarzane są różne produkty, takie jak płyn doustny, kapsułki, herbata czy wino.
Żeń-szeń syberyjski (Eleutherococcus senticosus) – właściwości zdrowotne
Żeń-szeń syberyjski działa przeciwutleniająco, przeciwzapalnie, przeciwnowotworowo, przeciwcukrzycowo, żółciopędnie, hepatoprotekcyjnie, a także ochrania ośrodkowy układ nerwowy i układ krążenia oraz poprawia mikrokrążenie. Eleuterozydy wykazują funkcje ochronne przed śmiercią komórek nerwowych za pomocą działania hamującego na CYP2C9 i CYP2E1. Z kolei uważa się, że działanie adaptogenne żeń-szenia jest możliwe dzięki oddziaływaniu na oś podwzgórze-przysadka-nadnercza. Przy czym nie zakłóca on prawidłowych czynności organizmu, a jedynie aktywizuje naturalne siły obronne. W małych dawkach sproszkowane owoce lub napar z żeń-szenia działa pobudzająco na ośrodkowy układ nerwowy, jednak w większych dawkach może mieć właściwości uspokajające.
Eleutherococcus senticosus reguluje działanie układu odpornościowego, działa przeciwwirusowo i przeciwbakteryjnie. Istnieją doniesienia, że może zmniejszyć zachorowalność i śmiertelność ludzi podczas epidemii grypy i typowych jej powikłań, takich jak zapalenie płuc, zapalenie oskrzeli i zapalenie ucha. W jednym badaniu na ludziach przyjmujących nalewkę z żeń-szenia syberyjskiego przez 4 tygodnie odnotowano wzrost liczby komórek NK oraz cytotoksycznych i pomocniczych komórek T.
Ekstrakt z żeń-szenia syberyjskiego ma potencjał w poprawie pamięci, gdyż aktywne składniki mają zdolność przenikania i działania w mózgu, ale wymaga to potwierdzenia w badaniach na ludziach. Zauważono u osób starszych stosujących Eleutherococcus senticosus przez 4 tygodni bezpieczną poprawę niektórych aspektów stanu zdrowia psychicznego i funkcjonowania społecznego. Badanie przeprowadzone na trenujących rekreacyjnie mężczyznach wykazało, że suplementacja przez 8 tygodni żeń-szenia syberyjskiego zwiększa wytrzymałość, zmienia metabolizm w celu oszczędzania glikogenu i poprawia funkcje sercowo-naczyniowe. Przyjmowanie tej rośliny poprawiło wskaźnik VO2 i zwiększyło pobieranie tlenu.
Ekstrakt z Eleutherococcus senticosus może poprawiać profil lipidowy i glikemiczny. W badaniu, w którym 31 uczestników otrzymywało codziennie 75 kropli ekstraktu z żeń szenia zauważono zmniejszenie poziomu cholesterolu całkowitego, frakcji cholesterolu LDL, trójglicerydów i glukozy w porównaniu do grupy nie przyjmującej ekstraktu. Stwierdzono, że eleuterozyd B może mieć właściwości kardioprotekcyjne, natomiast eleuterozyd E jest w stanie modulować steroidogenezę i wpływać na metabolizm kwasu arachidonowego, glutationu i tyrozyny.
Wykazano, że ekstrakt z żeń-szenia syberyjskiego ma działanie antyenzymatyczne w stosunku do hialuronidazy lub tyrozynazy. Hialuronidazy to enzymy rozkładające kwas hialuronowy i są powiązane ze wzrostem stanu zapalnego i wzrostem guza nowotworowego.
Żeń-szeń syberyjski (Eleutherococcus senticosus) – dawkowanie i bezpieczeństwo
Dzienna dawka żeń-szenia syberyjskiego wynosi 2-3 g, a w preparatach dawka odpowiadająca. Wskazany w stanach stresowych, osłabienia, przemęczenia, w celu rekonwalescencji np. po operacjach i nowotworach, pomocniczo w leczeniu cukrzycy i profilaktyce chorób układu krążenia. Spożycie tego ekstraktu jest stosunkowo bezpieczne i nie wiąże się z działaniami niepożądanymi. Przeciwwskazania do przyjmowania tej rośliny to nadciśnienie tętnicze powyżej 180/90 mm Hg, nasilona miażdżyca, bezsenność, nadpobudliwość i stany gorączkowe.
Bibliografia:
Lamer-Zarawska E., Kowal-Gierczak B., Niedworok J.: Fitoterapia i leki roślinne. PZWL, Warszawa, 2007.
Graczyk F, Gębalski J, Makuch-Kocka A, Gawenda-Kempczyńska D, Ptaszyńska AA, Grzyb S, Bogucka-Kocka A, Załuski D. Phenolic Profile, Antioxidant, Anti-Enzymatic and Cytotoxic Activity of the Fruits and Roots of Eleutherococcus senticosus (Rupr. et Maxim.) Maxim. Molecules. 2022 Aug 30;27(17):5579.
Todorova V, Ivanov K, Ivanova S. Comparison between the Biological Active Compounds in Plants with Adaptogenic Properties (Rhaponticum carthamoides, Lepidium meyenii, Eleutherococcus senticosus and Panax ginseng). Plants (Basel). 2021 Dec 26;11(1):64.
Yamauchi Y, Ge YW, Yoshimatsu K, Komastu K, Kuboyama T, Yang X, Tohda C. Memory Enhancement by Oral Administration of Extract of Eleutherococcus senticosus Leaves and Active Compounds Transferred in the Brain. Nutrients. 2019 May 22;11(5):1142.
Jip Kuo, Kenny Wen-Chyuan Chen i wsp. The Effect of Eight Weeks of Supplementation with Eleutherococcus senticosus on Endurance Capacity and Metabolism in Human , Chinese Journal of Physiology 53(2): 105-111, 2010.
Todorova V, Ivanov K, Delattre C, Nalbantova V, Karcheva-Bahchevanska D, Ivanova S. Plant Adaptogens-History and Future Perspectives. Nutrients. 2021 Aug 20;13(8):2861.
A.F.G. Cicero , G. Derosa. Effects of siberian ginseng (Eleutherococcus senticosus) on elderly quality of life: a randomized clinical trial. Arch. Gerontol. Geriatr. Suppl. 9 (2004) 69–73
Li X, Chen C, Leng A, Qu J. Advances in the Extraction, Purification, Structural Characteristics and Biological Activities of Eleutherococcus senticosus Polysaccharides: A Promising Medicinal and Edible Resource With Development Value. Front Pharmacol. 2021 Nov 1;12:753007.
Bohn B, Nebe CT, Birr C. Flow-cytometric studies with eleutherococcus senticosus extract as an immunomodulatory agent. Arzneimittelforschung. 1987 Oct;37(10):1193-6.
